-
1 чын йөрәк белән
-
2 чын күңелдән
= чын күңел белән; чын йөрәк белән; чын йөрәктән от всей души́, от всего́ се́рдца, со всей душо́йчын күңелдән ярату — люби́ть от всей души́
чын йөрәктән котлыйм — поздравля́ю от всего́ се́рдца
чын күңелдән сөйләшү — поговори́ть по душа́м
чын күңелдән бирелгән — беззаве́тно пре́данный
-
3 чын
1. прил.1) действи́тельный, и́стинный, допо́длинный, достове́рный, реа́льныйчын тормыш күренеше — явле́ние реа́льной жи́зни
чын патриот — и́стинный патрио́т
чын хәл — действи́тельный слу́чай
чын дөресе — и́стинная пра́вда
чын булмаган — вы́думанный, нереа́льный, недействи́тельный
2) натура́льный, настоя́щий, неподде́льный; и́стинныйчын ефәк — натура́льный шёлк
чын алтын — настоя́щее зо́лото
чын зурлык — физ. величина́ и́стинная
3) перен. чи́стый, серде́чный, и́стинный2. сущ.чын дуслык — и́стинная дру́жба (настоящая дружба, сердечная дружба)
пра́вда, и́стина, реа́льность, действи́тельностьчынмы, ялганмы — пра́вда и́ли ложь
чынын әйтү — сказа́ть пра́вду
чынга алу — принима́ть за чи́стую моне́ту
чынмы, түгелме, ачыклыйсы бар — пра́вда и́ли нет, ну́жно вы́яснить
эш чынга китте (әйләнде) — де́ло при́няло серьёзный оборо́т
••чын булып чыгу — оказа́ться ве́рным
чын ихластан; чын ихлас белән — прост.; см. чын күңелдән
чын йөзен күрсәтү — сбро́сить ма́ску, показа́ть своё и́стинное лицо́
чын йөзен фаш итү — сорва́ть ма́ску
чын мәгънәсендә (мәгънәсе белән) — по-настоя́щему, и́стинно, в и́стинном значе́нии э́того сло́ва
чынга алу — принима́ть за чи́стую моне́ту
чынга әйләнү (әверелү) — превраща́ться/преврати́ться в быль
- чын күңел беләнчынга бору — приня́ть всерьёз
- чын йөрәк белән
- чын йөрәктән
- чын ясау -
4 чын күңел белән
-
5 чын-чынлап
нареч.1) по-настоя́щему, по-серьёзному; со всей серьёзностьютормышны чын-чынлап белү — знать жизнь по-настоя́щему
эшкә чын-чынлап тотыну — взя́ться за рабо́ту по-настоя́щему
2) и́стинно, по́лностью, целико́мчын-чынлап рольгә керү — целико́м войти́ в роль
чын-чынлап тәрбиячелек эшенә бирелү — отда́ться целико́м воспита́тельной рабо́те
-
6 чынлыклы
-
7 йөз
I числ. колич.1) сто; со́тняйөз адымда — в ста шага́х, в со́тне шаго́в
берничә йөз кеше — не́сколько сот челове́к, не́сколько со́тен люде́й
йөзгә кадәр санау — счита́ть до ста
йөз сум акчаң булганчы, йөз дустың булсын — (посл.) не име́й сто рубле́й, а име́й сто друзе́й
метрның йөздән бер өлеше — одна́ со́тая (часть, до́ля) ме́тра
3) в сочет. со сл. на -лы или -лыка) сто-йөз метрлы — стометро́вый
йөз процентлы — стопроце́нтный
йөз яшьле (яшьлек) — столе́тний
йөз меңле (меңлек) отряд — стоты́сячный отря́д
б) сто-, на (в) ста, с со́тнеййөз басмалы — стоступе́нчатая, в сто ступе́ней; с со́тней ступе́ней
в) сто-, в стойөз градуслы кайнар суда — в стогра́дусной горя́чей воде́; в горя́чей воде́ в сто гра́дусов
г) сто-, из ста, в стойөз бүлмәле — стоко́мнатный; из ста ко́мнат; в сто ко́мнат
йөз туплы — стопу́шечный, из ста пу́шек
йөз юллык — стостро́чный
д) сто-, на стойөз килограммлы (килограммлык) — стокилограммо́вый; на сто килогра́ммов ( о ёмкости)
•- йөз башы- йөз көнлек
- йөз сум
- йөз тәңкә
- йөз сумлык••йөз яшә! — живи́ сто лет! (т. е. долго-долго)
йөз яшәгән — см. йөзьяшәр
йөз дә беренче тапкыр — сто пе́рвый раз (т. е. очень много раз)
йөзгә бер тулмаган — не хвата́ет ви́нтика (слабоу́мный); с прибаба́хом
- йөз кат- йөз мәртәбә
- йөз тапкыр
- йөзе белән II сущ.столе́тие, век; см. тж. гасырIII сущ.ХIХ йөз ахыры - ХХ йөз башы татар әдәбияты — тата́рская литерату́ра конца́ ХIХ - нача́ла ХХ ве́ка
1)а) лицо́, физионо́мия; ли́чико уменьш.-ласк.; ро́жа, мо́рда (груб.; прост.)түгәрәк йөз — кру́глое лицо́ (ли́чико)
йөзе агарып китте лицо́ — его́ побледне́ло
йөзен җитдиләштерү — сде́лать серьёзную физионо́мию
кайгылы йөз белән — с печа́льным лицо́м, с печа́льной физионо́мией
йөз сызыклары — черты́ лица́
нинди усал йөз! — кака́я серди́тая ро́жа!
йөзенә кундыру — дать по мо́рде
б) мо́рдочка, морда́шка, ро́жица (о женском, детском лице)кызның йөзе нәкъ әнисенеке — морда́шка у де́вочки - ко́пия ма́миного лица́
2)а) лицева́я, пере́дняя сторона́, фаса́д (здания, сооружения)б) лицева́я сторона́ (ткани, материи)3) пове́рхность, верх (чего-л.)су йөзе — пове́рхность воды́
җир йөзе — пове́рхность земли́
ипи йөзе — верх (ве́рхняя ко́рка) хле́ба
4) перен. о́блик, лик; лицо́, физионо́мияязучының иҗат йөзе — тво́рческое лицо́ писа́теля
шәһәрнең йөзе күзгә күренеп үзгәрә — на глаза́х меня́ется о́блик го́рода
институтның фәнни йөзе — нау́чное лицо́ институ́та
дошманның чын йөзен ачу — обличи́ть (разоблачи́ть) и́стинное лицо́ врага́
5) перен.а) авторите́т; честь, досто́инствоколлектив йөзенә тап төшермәү — не запятна́ть (урони́ть) честь коллекти́ва
б) досто́инство, го́рдостькешелек йөзен югалту — потеря́ть челове́ческое досто́инство
ул безнең колхозның йөзе — он го́рдость на́шего колхо́за
6) в знач. послелога в направит. п. йөзенә пе́редиптәшләр йөзенә күренергә оят — сты́дно показа́ться пе́ред това́рищами
••йөз аклау — сохраня́ть/сохрани́ть честь (досто́инство, го́рдость, прести́ж, авторите́т)
йөз аклыгы — честь, досто́инство, прести́ж, авторите́т
йөз ачу (күрсәтү) — уст.; рел. ходи́ть с откры́тым лицо́м, без паранджи́
йөз ачылу (яткыру) — просветле́ть лицо́м, повеселе́ть
йөз белән җир себерү — раболе́пствовать
йөз ерту — гру́бо оскорби́ть, осрами́ть
йөз ертып — без стесне́ния, без зазре́ния со́вести
йөз каралу (караңгылану, суыну, бозылу) — мрачне́ть, помрачне́ть
йөз каралыгы (карасы) — бесче́стье, позо́р
йөз каралыгы китерү — очерни́ть, опозо́рить, осрами́ть
йөз кызару — красне́ть, конфу́зиться, оконфу́зиться
йөз күрсәтү — см. йөз бирү 1)
йөз оялу — смуща́ться, стесня́ться
йөз ору (сөрү) — па́дать (упа́сть) к нога́м (стопа́м) (кого, чьим)
йөз сулу (суырылу, шиңү) — похуде́ть, осу́нуться (от болезни, тоски, голода и т. п.)
йөз суы — честь, досто́инство, репута́ция
йөз суын түгү — унижа́ться/уни́зиться (перед кем-л.)
йөз чөерү (бору) — отвора́чиваться/отверну́ться, отказа́ться от кого-л., чего-л.
йөз яктысы — знак душе́вности (прили́чия)
йөзгә кара ягу — позо́рить/опозо́рить, черни́ть/очерни́ть; осрами́ть
йөзгә кызыллык (оят) китермәү — не уда́рить лицо́м в грязь; не осрами́ть, не посрами́ть
йөзгә кызыллык (оят) китерү — позо́рить, опозо́рить, осрами́ть
йөзгә сары коелу — см. йөз саргаю
йөзе ак (якты) — че́стный, с чи́стой со́вестью
эшең яхшы - йөзең якты — (погов.) (букв.) рабо́та хорошо́ сде́лана - со́весть чиста́
йөзе җир булу — мрачне́ть, помрачне́ть; разгне́ваться
йөзе кара булгыры — будь он про́клят
йөзе кара киселү — мрачне́ть, стать угрю́мым
йөзе килү — зарумя́ниться ( о хорошо выпеченном хлебе и других изделиях из теста); вы́печься
йөзе күбенү — прост. разгне́ваться
йөзе суырылу (тартылу) — осу́нуться ( о человеке с похудевшим лицом)
йөзен ачу (фаш итү) — разоблачи́ть, вы́вести на чи́стую во́ду
йөзен дә күрәсе килмәү — не жела́ть (не хоте́ть) ви́деть ( кого)
йөзен дә күрмәү — в глаза́ не ви́деть, никогда́ не ви́деть
йөзен дә чытмый — ни стыда́, ни со́вести
йөзен кызарту — вогна́ть в кра́ску, конфу́зить; пристыди́ть
йөзен җиргә сөрү — па́дать ниц
йөзен дә чытмый(ча) — без стесне́ния; и бро́вью не поведёт
йөзен ерту — опозо́рить, очерни́ть кого-л. перед кем
йөзен дә күрсәтми — да́же лица́ не пока́зывает (т. е. совершенно не показывается)
йөзенә әйләнеп тә (борылып та) карамау — соверше́нно отстрани́ться, отверну́ться; быть во вражде́, вражде́бных отноше́ниях
йөзенә бәреп — в лицо́ (говорить, бранить, хвалить и т. п.)
йөзенә бәреп чыккан — на лице́ напи́сано
йөзенә бәрү (ору) — бро́сить в лицо́ (в глаза́)
йөзенә кан йөгерү — порозове́ть ( о лице)
йөзенә кара коелу — разгне́ваться, быть злым
йөзенә төкерү — плева́ть/плю́нуть в глаза́ (лицо́); отплати́ть (отве́тить) чёрной неблагода́рностью
йөзенә ябышу — гру́бо накрича́ть, наговори́ть в лицо́ де́рзостей
йөзенә ыштыр (олтырак) каплаган — бессо́вестный, бессты́жий
йөзеннән беленү (күренү), йөзеннән беленеп (күренеп) тору — быть ви́дным по лицу́, быть напи́санным на лице́
йөзеннән кан тамарлык (чәчрәп тора) — кровь с молоко́м
йөзеннән уку — чита́ть на лице́ (по лицу́), понима́ть по выраже́нию лица́
йөзең белән йөзтүбән каплан — бран. пропада́й/пропади́
- йөз бирү(ни, нинди) йөз белән — с каки́м лицо́м (о смущении, стыде после какого-л. неблаговидного поступка)
- йөз качу
- йөз качыру
- йөз саргаю
- йөз сөрү
- йөз тоту
- йөз төбәү
- йөз чыту
- йөз җыеру
- йөз җимерү
- йөз яктыру
- йөз яшерү
- йөзгә карап
- йөзе ачылу
- йөзе балку
- йөзе балкып китү
- йөзе дә күзе
- йөзе кара
- йөзен күрмәү
- йөзендә кан әсәре калмаган
- йөзенә кара ягу
- йөзенә чыгу IV сущ.остриё, ле́звие (ножа, сабли, топора, ножниц и т. п.)чалгы йөзе — ле́звие косы́
кискеч йөзе — ле́звие резца́
балта йөзен чыныктыру — закали́ть ле́звие топора́
- йөз салу- йөз чыгару
- йөзе кайту
- йөзен кайтару -
8 йөрәк
сущ.1) анат. се́рдце || серде́чныййөрәк эшчәнлеге — де́ятельность се́рдца
йөрәк тибеше — бие́ние се́рдца; сердцебие́ние
йөрәккә операция ясау — де́лать опера́цию на се́рдце
йөрәк авыруы — серде́чное заболева́ние
йөрәк мускулы — серде́чная мы́шца
йөрәк дарулары — серде́чные лека́рства
2) душа́, се́рдце ( как вместилище чувств человека) || серде́чный, душе́вныйсаф йөрәк — чи́стая душа́
кайнар йөрәк — горя́чее се́рдце
батыр йөрәк — хра́брое се́рдце
таш йөрәк — ка́менное се́рдце
чын йөрәктән — от всей души́, от всего́ се́рдца
йөрәк җылысы — серде́чная (душе́вная) теплота́
йөрәк әрнүе — душе́вная (серде́чная) боль
йөрәк кайгысын уртаклашу — подели́ться душе́вными пережива́ниями
йөрәк хисләрен түгү — излива́ть серде́чные чу́вства
йөрәктәген әйтеп бирү — вы́сказать то, что в душе́ (на се́рдце)
йөрәк ашкына (җилкенә, алгысый) — се́рдце волну́ется
карама беләккә, кара йөрәккә — (посл.) не смотри́ на си́лу, смотри́ в ду́шу (на се́рдце)
3) перен.; ласк. йөрәгем, йөрәккәем се́рдце (ты) моё, душа́ (ты) моя́; ду́шенькаҗавап хатыңны көтәм, йөрәгем — се́рдце (ты) моё, жду отве́тного письма́
4) перен. центр, се́рдце чего-л.атомның йөрәгенә үтеп керү — прони́кнуть в се́рдце а́тома
5) перен. сме́лость, отва́гамондый эшкә алынырга йөрәк кирәк — чтоб бра́ться за тако́е де́ло, нужна́ сме́лость
герой булу өчен беләк тә, йөрәк тә кирәк — (погов.) чтоб стать геро́ем, ну́жно име́ть и си́лу, и отва́гу
•- йөрәк авыруы
- йөрәк алды
- йөрәк букчасы
- йөрәк колакчыгы
- йөрәк өянәге
- йөрәк тоту
- йөрәк уты••йөрәге белән — в душе́
йөрәге боз (салкын) — бесчу́вственный, с холо́дным се́рдцем
йөрәген бозу — си́льно расстро́ить
йөрәген кузгату — взбудора́жить, возбужда́ть
йөрәген телгәләү (яралау) — ра́нить се́рдце кому, чьё
йөрәген телеп алу (телгәләү) — разрыва́ть (раздира́ть) се́рдце на ча́сти
йөрәген эретү — расположи́ть к себе́
йөрәген яулау (яулап алу) — покори́ть се́рдце чьё
йөрәгенә ия булу — владе́ть се́рдцем чьим
йөрәгенә йон (мүк) үскән — се́рдце обросло́ мхом у кого (о вялом, равнодушном человеке)
йөрәгенә чыдый алмыйча — не вы́держав душе́вного поры́ва
йөрәк актарыла — се́рдце (душа́) разрыва́ется
йөрәк (атылып) чыгарга җитү — си́льно волнова́ться (букв. се́рдце гото́во вы́скочить)
йөрәк ачыну — боле́ть душо́й, огорча́ться
йөрәк ачысы — му́ка, у́жас
йөрәк аша үткәреп — глубоко́ прочу́вствовав се́рдцем
йөрәк бәгърем (парәм, маем диал.) — ми́`лый мой, душа́ моя́, серде́чко моё
йөрәк биреп (салып) — вложи́в ду́шу
йөрәк бушату — излива́ть ду́шу, отводи́ть ду́шу; подели́ться го́рем
йөрәк дусты — друг се́рдца; серде́чный друг
йөрәк жу итү — се́рдце ёкнуло
йөрәк җитү — осме́литься, хвати́ть ду́ху
йөрәк җылысы — душе́вная теплота́, и́скренние чу́вства
йөрәк итен ашау (талау, телгәләү) — не дава́ть поко́я, терза́ть; вы́мотать (всю) ду́шу
йөрәк итенә ябышып үсү — всегда́ по́мнить, храни́ть в се́рдце ( о любимом человеке)
йөрәк итенә үтү — быть о́чень мучи́тельным, тя́гостным кому
йөрәк йолкына — см. йөрәк өзгәләнә
йөрәк кабару — беспоко́иться, волнова́ться
йөрәк калмау — см. йөрәге алыну
йөрәк кандырып — с по́лным удово́льствием, с по́лным наслажде́нием
йөрәк киселү — му́читься, изму́читься, истоща́ться/истощи́ться ( от голода); быть о́чень голо́дным
йөрәк кешесе — (о чутком, добром человеке) серде́чный челове́к
йөрәк корты — ирон. сердцее́д
йөрәк кубу (чыгу) — си́льно испуга́ться
йөрәк кузгату — об обострении сердечной боли (от расстройства, сильного волнения)
йөрәк кушканча — по веле́нию се́рдца
йөрәк кымырҗу — испы́тывать чу́вство стра́ха
йөрәк кысылу (ою) — се́рдце щеми́т (но́ет)
йөрәк маен (майларын) имү — обира́ть (ободра́ть) до́чиста, до ни́тки
йөрәк өшү (өшеп китү) — похолоде́ть в се́рдце
йөрәк сере — сокрове́нная та́йна
йөрәк серенә керү — быть посвящённым в сокрове́нную та́йну кого-л.
йөрәк сизү (тою) — предчу́вствовать || предчу́вствие
йөрәк сикерә — се́рдце коло́тится
йөрәк сүзе — серде́чное (душе́вное) сло́во
йөрәк сыза (сыкрый, әрни) — се́рдце щеми́т; се́рдце но́ет; душа́ (се́рдце) боли́т
йөрәк ташу — см. йөрәк кайнау
йөрәк телгәләнә (парә-парә килә) — се́рдце раздира́ется на ча́сти
йөрәк тойгысы (хисе, сагышы) белән — с и́скренним, глубо́ким чу́вством; (всей) душо́й; все́ми фи́брами души́
йөрәк түзми — не те́рпится
йөрәк түрендә — в глубине́ души́ (се́рдца)
йөрәк түрендә йөртү (саклау) — всё ещё по́мнить, не забы́ть
йөрәк тынгысыз кала — се́рдце замира́ет
йөрәк тынычлану — успоко́иться, отлегло́ от се́рдца
йөрәк урыныннан кубу (кузгалу) — си́льно испуга́ться и́ли испы́тывать чу́вство постоя́нной трево́ги
йөрәк үкчәгә китү — душа́ ухо́дит в пя́тки у кого
йөрәк үлү — о беспечном, инертном человеке; см. йөрәк мүкләнү
йөрәк чуарлану — испы́тывать чу́вство волне́ния, беспоко́йства
йөрәк ялгау — закуси́ть, замори́ть червячка́
йөрәк ялкыны — поры́в
йөрәк ярасын кузгату — береди́ть серде́чные ра́ны
йөрәк яргыч — ужа́сный, жу́ткий, душераздира́ющий (о голосе, крике)
йөрәк ярсый (өзгәләнә) — се́рдце разрыва́ется
йөрәк ярылу — см. йөрәк алыну
йөрәк ятмау — душа́ (се́рдце) не лежи́т, не по душе́ (се́рдцу)
йөрәк яшерү — скры́тничать
йөрәккә барып җитү — тро́гать (дойти́) до глубины́ души́ (се́рдца)
йөрәккә басу — (о мастерской игре на музыкальных инструментах, о хорошем пении и пляске), брать (взять, хвата́ть) за́ душу (сердце)
йөрәккә боз булып утыру — оста́вить о́чень неприя́тный оса́док на душе́; лечь свинцо́м на се́рдце
йөрәккә җылы керү — успоко́иться, полегча́ть на се́рдце
йөрәккә кабу (кабыну) — разволнова́ться; разне́рвничаться
йөрәккә кадалу (тию) — заде́ть за живо́е, как нож в се́рдце
йөрәккә кадау — задева́ть (заде́ть) за живо́е
йөрәккә (кара) кан саву (савылу) — се́рдце кро́вью облива́ется
йөрәккә курку йөгерү — см. кот очу
йөрәккә май (кебек) булып яту — как (бу́дто) бальза́м на се́рдце
йөрәккә сеңү — запа́сть в ду́шу
йөрәккә таш булып утыру (яту) — лечь тяжёлым ка́мнем на се́рдце (на ду́шу)
йөрәккә тоз салу — си́льно раздража́ть, расстра́ивать, огорча́ть (печальными, неприятными словами, сообщениями и т. п.)
йөрәккә төен булу — лечь ко́мом на се́рдце
йөрәккә уелу — запа́сть в ду́шу
йөрәккә ук (пычак) булып кадалу — нож в се́рдце кому
йөрәккә үтү — брать за́ душу
йөрәккә чыдый алмау — убива́ться о ком-чём, из-за кого-чего; не находи́ть себе́ ме́ста
йөрәккә якын алу (кабул итү) — принима́ть бли́зко к се́рдцу
йөрәккә ял булу — быть утеше́нием для се́рдца (души́)
йөрәкне алу — си́льно напуга́ть
йөрәкне басу — успоко́ить се́рдце
йөрәкне биреп (салып) — вкла́дывая ду́шу (рабо́тать)
йөрәкне бирү — влюби́ться, согласи́ться на взаи́мную любо́вь
йөрәкне кимерү (тырнау) — быть в постоя́нной трево́ге; скребёт на душе́ (се́рдце);
йөрәкне кисү (кисеп үтү) — вы́звать глубо́кую трево́гу; как (бу́дто) ножо́м резану́ть по се́рдцу
йөрәкне кытыклау (кытыкландыру) — тереби́ть ду́шу, се́рдце ( слегка)
йөрәкне талау — терза́ть ду́шу (се́рдце)
йөрәкне тетрәтү — сотряса́ть се́рдце
йөрәкне тынычландыру — отвести́ ду́шу
йөрәкне тырный (тырнап тора) — на се́рдце скребёт; ко́шки скребу́т на се́рдце (душе́)
йөрәкне учта (уч төбендә) тотып (кысып, йомып) — испы́тывая си́льное волне́ние, трево́гу; с замира́нием се́рдца
йөрәкне эретү — смягчи́ть (растро́гать, уте́шить) се́рдце
йөрәкне өзү (телгәләү) — надрыва́ть (раздира́ть) се́рдце (ду́шу)
йөрәкне өшетә торган — леденя́щий ( взгляд)
йөрәктә саклау (йөртү) — храни́ть в се́рдце (па́мяти)
йөрәктә ут кайнау — о́стро пережива́ть что-л.; ад кроме́шный на душе́ (се́рдце)
йөрәктән авыр таш төшкәндәй булды —ка́мень с души́ свали́лся; отлегло́ от се́рдца
йөрәктән алу — брать (хвата́ть) за́ се́рдце (ду́шу)
салкын колактан ала, сылу йөрәктән ала — (посл.) хо́лод хвата́ет за́ уши, красо́тка берёт за́ сердце
йөрәктән кичерү — си́льно пережива́ть
йөрәктән серләшү — поэт. подели́ться сокрове́нной та́йной, объясня́ться в любви́
йөрәктән төшкән — родно́й, плоть от пло́ти
- йөрәгенә керүйөрәктән чыкмау — быть в па́мяти, не забыва́ться
- йөрәк алыну
- йөрәк кубу
- йөрәк ачысы белән
- йөрәк әрнеткеч
- йөрәк әрни
- йөрәк телгәләнә
- йөрәк парчалана
- йөрәк басылу
- йөрәк тыну
- йөрәк кагу
- йөрәк кайнау
- йөрәк сызу
- йөрәк мае сызу
- йөрәк сызылу
- йөрәк мае сызылу
- йөрәк мүкләнү
- йөрәк өзгәләнә
- йөрәк өзелә
- йөрәк өзгеч
- йөрәк таш булып кату
- йөрәк урынында түгел
- йөрәк яна
- йөрәк ярасы
- йөрәккә керү
- йөрәккә кереп калу
- йөрәккә утыру
- йөрәккә тию
- йөрәккә төшә торган
- йөрәккә үтә торган
- йөрәккә төшү
- йөрәккә үтү
- йөрәккә ут кабу
- йөрәккә ут салу
- йөрәккә ялкын салу
- йөрәккә яту
- йөрәккә ятышлы
- йөрәкне ачу
- йөрәктән чыккан
- йөрәктән әйтелгән -
9 азмы-күпме
1. нареч.1) бо́лее и́ли ме́нее, бо́лее-ме́нее, ско́лько-нибудь; в (до) не́которой сте́пени; отча́сти (важный, нужный, злободневный, пригородный, терпимый)азмы-күпме күренекле шәхес — ско́лько-нибудь изве́стная ли́чность
азмы-күпме кызыклы факт — бо́лее-ме́нее интере́сный факт
азмы-күпме якын танышлар — бо́лее и́ли ме́нее бли́зкие знако́мые
2) не́сколько, немно́го, ско́лько-нибудь, в не́которой сте́пени, до не́которой сте́пени, отча́сти, в како́й-то сте́пени (ме́ре) (понимать, видеть, знать, слышать кто, кого, разбираться в чём)чын белән ясалмалыкны азмы-күпме аера белү — уме́ть хоть не́сколько отлича́ть и́стинное от иску́сственного
2. прил.азмы-күпме күнеккәч — в како́й-то сте́пени привы́кнув
1) ко́е-како́й, не́который, како́й-нибудь, како́й-либо (успех, прогресс, доход, прибыль, деньги, достаток, недостаток)2) не́который; како́й-тоазмы-күпме вакыт узгач — че́рез не́которое вре́мя; по проше́ствии како́го-то вре́мени
-
10 рәхмәт
1. сущ.1) рел.а) ми́лость (бо́жья), милосе́рдие; жа́лость; благода́ть, бо́жья благода́ть уст.ср. мәрхәмәтходай рәхмәте (белән) (илә) — бо́жьей ми́лостью
ходай рәхмәт кылсын — да бу́дет ми́лость бо́жья
йә хода, рәхмәтеңнән ташлама — о бо́же, будь ми́лостив (букв. не лишай милости)
б) благода́тныйрәхмәт яңгыры — благода́тный дождь
2) благода́рность; призна́тельность || благода́рственныйрәхмәт хисе — чу́вство благода́рности, призна́тельности
аңа рәхмәтем зур — я о́чень благода́рен ему́
рәхмәт хаты — благода́рственное письмо́
3) офиц. благода́рность; спаси́бокемгә рәхмәт, кемгә премия — кому́ благода́рность, кому́ пре́мия
рәхмәтне сорап алмыйлар — (благода́рность) не выпра́шивают
2. модальн. сл.рәхмәт белән тун текмиләр — (погов.) за спаси́бо шу́бу не шьют
1) спаси́бо; благодарю́, благода́рствую; призна́телен ( кому); спаси́бо, поко́рнейше (поко́рно) благодарю́, о́чень призна́теленярдәмегез өчен рәхмәт — спаси́бо за по́мощь
киңәшегезгә (киңәшегез өчен) чын күңелдән рәхмәт — серде́чное спаси́бо за сове́т
2) разг.; ирон. спаси́бо, спаси́бочки; позво́льте; извини́те (при отказе (от чего-л.) неприемлемого, нежелательного)имчегә барырга? юк инде, рәхмәт — идти́ к зна́харю? нет уж, извини́те
мин гаепле икәнмен, рәхмәт ! — ока́зывается винова́т я, спаси́бочки
•- рәхмәт белдерү
- рәхмәт әйтү••рәхмәтеңә рәхмәт — пожа́луйста (как отве́т на благода́рность)
рәхмәткә эшләү — рабо́тать за (одно́) спаси́бо; рабо́тать да́ром, задарма́ (прост.)
- рәхмәт яугырырәхмәтләр уку — рассыпа́ться в благода́рностях; выража́ть и́скреннюю (бесконе́чную) благода́рность
-
11 бар
I предик.; сл.1) есть, суть; име́ется в нали́чии; налицо́бармы бездә мөмкинлекләр? бар! — име́ются ли у нас возмо́жности? име́ются!
бүген минем эшем бар — сего́дня у меня́ есть де́ло ( я занят)
••аты барның канаты бар, сыеры барның сые бар — посл. у кого́ есть ло́шадь (име́ющий ло́шадь), крыла́т, у кого́ есть коро́ва (име́ющий коро́ву), бога́т (букв. име́ет я́ства)
колагы бар ишетсен, күзе бар күрсен! — погов. име́ющий у́ши да слы́шит, име́ющий глаза́ да ви́дит
б) сущ. на-лык/-лек в притяж. ф. ведь (обы́чно) каков ведь быва́ет, что; изве́стно, что каков (каково) во́дится, имее́тсяҗирнең суыклыгы бар — земля́-то ведь холодна́; земля́ быва́ет холо́дной
усаллыгың бар инде (синең) — да уж, крут твой нрав; насчёт кру́тости нра́ва, то э́то, коне́чно, тебе́ не занима́ть: она́ за тобо́й во́дится (у тебя́ име́ется)
в) прич. на -(ы) рлык/ -(е)рлек в притяж. ф. в состоя́нии; могу́ (мо́жешь, мо́жет и т. д.)биесәм биерлегем бар — е́сли захочу́ пляса́ть - я в состоя́нии пляса́ть
мактанырлыгы да бар — он мо́жет (впра́ве) и похва́статься (т. е. имеет чем похвастаться)
г) имя действия на-у/-ү в притяж. ф. возмо́жно, что; о́чень мо́жет быть (ста́ться), что; мо́жно идошманның һөҗүм итүе бар — возмо́жно, что враг нападёт
бүген кунак килүе бар — о́чень мо́жет ста́ться, что сего́дня бу́дут го́сти
урманда адашуың бар — в лесу́ мо́жно (букв. мо́жешь) заблуди́ться
д) прич. на -асы/-әсе, -ыйсы/-исе в притяж. ф. (обяза́тельно) на́до; предстои́т; необходи́мо чтокалага барасым бар — мне на́до съе́здить в го́род
экзамен бирәсе бар — предстои́т сдава́ть экза́мены
е) прич. на -ган/-гән, -кан/-кән в притяж. ф. что де́лал/сде́лал когда-тоаның Мәскәүдә булганы бар — он когда́-то быва́л в Москве́
яулыгымны җилфердәтеп йөргәнем бар — ( песня) ходи́ла я когда́-то с развева́ющимся платко́м ( на голове)
3) в знач. сущ. в притяж. ф.а) см. барлык; прису́тствие, существова́ние, нали́чностьмин синең барыңны белмәдем — я не знал, что ты прису́тствуешь
гомерем булса онытмамын, җир шарында син барын — ( песня) пока я жив, не забу́ду, что ты существу́ешь на земле́
б) в притяж. ф. 3 л.; ед. бары всё, что есть (в нали́чии); всё нали́чноехәзинәдә бары — всё, что есть в закрома́х
бары белән байга сан — посл. чем бога́ты, тем и ра́ды (букв. всем тем, что име́ем, мы равны́ богате́ям)
4) в знач. нареч. в косв. п.; ед. ч.а) в ф. барга в си́лу нали́чия (чего́) потому́, что име́ется (что-л.)••һәрбер карга каркылдый көче барга — посл. ка́ждая воро́на ка́ркает потому́, что име́ется у неё си́ла
б) в ф. барда при нали́чии (чего́) в прису́тствии (кого́)••оста барда кулың тый, остаз барда телең тый — посл. при ма́стере не стара́йся показать своё уме́ние, при наста́внике не распуска́й свой язы́к
в) в ф. барында пока́ есть (существу́ет, в нали́чии) (кто, что)җан барында ир көрәштән качармы? — пока́ душа́ в те́ле, настоя́щий мужчи́на ра́зве увильнёт от борьбы́?
5) в знач. прил. име́ющийся, нали́чный, действи́тельно существу́ющий••бар нәрсә балдан татлы — посл. име́ющаяся вещь (то, что име́ешь) доро́же всего́ (букв. сла́ще мёда)
чын мәхәббәт бар эш ул — ( песня) настоя́щая любо́вь действи́-тельно существу́ет
•- бар булу- бар иде
- бар итү••- бар икән II сущ.1) доста́ток, бога́тство••бар өстенә бар, май өстенә бал — посл. доста́ток к доста́тку не обу́за (букв. что мёд пове́рх ма́сла)
2) бога́тый, иму́щий••III мест. опред.барга бәла күренмәс — посл. иму́щий не ви́дит беды́ (т. к. это его мало касается)
1) весь, всё, всябар ышанычым — вся моя́ наде́жда
бу дөньяда бар кеше дә нигә тигез булмаган? — ( песня) заче́м в э́том ми́ре все лю́ди не равны́?
2) в препозиции к причастию на -ган/-гән в притяж. ф. барганы (барганым, барганың и т. п.) всё, то и де́ло; то́лько и..., что осо́бенно; всё вре́мябар белгәне — то́лько и зна́ет, что..., то́лько тем и занима́ется, что...
бар булганы — то́лько и состои́т из...
бар курыкканы — то, чего́ он осо́бенно (всё вре́мя) бои́тся, э́то...
бар уйлаганым син генә — о тебе́ то́лько и ду́маю; всё вре́мя о тебе́ и ду́маю
•- бар да- бар кадәр
- бар кебек IV сущ.V сущ.; физ.кафе-бар хадиме — ба́рмен, слу́жащий в ба́ре
-
12 саф
I прил.1)а) чи́стый (не загрязнённый, без при́месей)см. тж. чистасаф авырлык — чи́стый вес
саф алтын — чи́стое зо́лото
саф тавыш — чи́стый (зво́нкий) го́лос
б) настоя́щий, по́длинный2) перен. све́жийсаф һава — све́жий во́здух
саф җил — све́жий ве́тер
саф кар — све́жий снег
саф баш белән эшләп алу — прорабо́тать на све́жую го́лову
3) правди́вый, че́стный, благоро́дная душа́саф вөҗдан — чи́стая со́весть
4) че́стный, неви́нный, безгре́шный, де́вственныйсаф кыз — неви́нная (непоро́чная) де́вушка; целому́дренная де́вушка; де́вственница
5) перен. высо́кий, настоя́щий, чи́стый, возвы́шенныйсаф мәхәббәт — настоя́щая возвы́шенная любо́вь
6) перен. чи́стый, нали́чныйсаф акча — нали́чные де́ньги
саф килер — чи́стый дохо́д
саф табыш — чи́стая при́быль
•- саф акыл- саф баштан
- саф канлы
- саф күңел
- саф йөрәк
- саф күңелдән
- саф күңелле
- саф күңеллелек
- саф нәселле
- саф токымлы
- саф чишмә суы II сущ.ряд, шере́нга, строй, коло́ннасм. тж. рәталгы сафта — в пере́днем ряду́
алгы сафта булу (бару) — быть (идти́) в пере́дних ряда́х
- сафка тезүдемонстрациячеләр сафы — строй (ряд, шере́нга) демонстра́нтов
- сафны икеләтү -
13 чәчәк
I сущ.; бот.цвет, цвето́к || цвето́чныйболын чәчәкләре — луговы́е цветы́
кәнәфер чәчәге — цвет сире́ни
гөл чәчәге — цвето́к ко́мнатного цветка́ (ко́мнатного расте́ния)
оешма (укмаш) чәчәк — соцве́тие
чәчәк ата башлау — зацвести́
чәчәк атып бетерү — отцвести́
табигый чәчәк — приро́дный цвето́к
тере чәчәк — живо́й цвето́к
чын чәчәк — настоя́щий цвето́к
чәчәк аттыру — дожда́ться цвете́ния
кода-кодагыйлык чәчәк ата — расцвета́ет кумовство́
ясалма чәчәк — иску́сственный цвето́к
- чәчәк баганачыгыбер чәчәк белән яз булмый — (погов.) одна́ ла́сточка весны́ не де́лает (букв. один цвето́к весны́ не де́лает)
- чәчәк бакчасы
- чәчәк бәйләме
- чәчәк бөресе
- чәчәк төймәсе
- чәчәк кибете
- чәчәк киоскы
- чәчәк коңгызы
- чәчәк кою
- чәчәген кою
- чәчәк сабагы
- чәчәк сабы
- чәчәк сатучы
- чәчәк табанчасы
- чәчәк тирәләре
- чәчәк төбе
- чәчәк төплеге
- чәчәк тузаны
- чәчәк түтәле
- чәчәк үстерүче
- чәчәк үстерүчелек
- чәчәк яны яфрагы
- чәчәк япмалары
- чәчәккә бөреләнү
- чәчәккә төймәләнү••II сущ.; мед.чәчәк кебек чагы — во цве́те лет
о́спа || о́спенныйжил чәчәге — ветряна́я о́спа
чәчәк микробы — о́спенный микро́б
- чәчәк бетчәсечәчәк салу (салдыру) — привива́ть о́спу, оспопривива́ние
- чәчәк чыгу
- чәчәк шадрасы
См. также в других словарях:
чын-чынлап — рәв. Бик яхшылап, бик яхшы итеп. Чын мәгънәсендә, бөтенләе белән, тулысынча … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фальсификация — ләү – 1. Ялган әйбер эшләү, ясау 2. Чын нәрсәне, чынбарлыкны ялган, чын булмаган нәрсә белән алмаштыру 3. Чын итеп күрсәтергә тырышылган ялган, ясалма нәрсә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
якын — с. 1. Еракта урнашмаган, шушы тирәдәге, тиз генә барып җитәрлек; киресе: ерак. рәв. Монда гына, янәшәдә, терәлеп үк 2. Тиздән булырга тиешле, тиз арада булачак якын киләчәк 3. Туганлык яки дуслык мөнәсәбәтендә булган якын кеше. и. Дус, иптәш яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ялган — с. 1. Хакыйкатьне бозып күрсәтә торган, дөрес булмаган, чын булмаган. Урынсыз ташланган гаеп, яла. Чын булмаган, ләкин чын дип кабул ителгән, хис ителгән ялган хис 2. Дөрес булмаган караш тудыра торган; ясалма ялган буяуларга буяп күрсәтү 3. Чын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тышкы — с. 1. Берәр нәрсәнең тышында, читендә булган. Читтән булган, чит кешеләрдән, чит тирәлектән булган. Читке яктагы, тышка караган 2. Өстән, гадәттә җиңелчә кием өстеннән киелә торган 3. Берәр нәрсә яки күренешнең чын асылына кагылмыйча, чын асылын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ихлас — и. 1. Күңел чынлыгы, сафлыгы, турылык, эчкерсезлек аның ихласына ышанып 2. с. Саф, эчкерсез, чын күңелдән эшләнә торган рәв. Чын күңелдән 3. Теләк, омтылыш, дәрт укуга ихласы юк с. Теләге, омтылышы булган, һәвәс. рәв. Тырышлык куеп, зур теләк… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шаяру — 1. Уйнау. күч. Мавыгу 2. Шаярту (4) 3. Уйнап көлеп кенә, кызык, мәзәк өчен сөйләү (яки эшләү). күч. Уйнау, җиңел карау, игътибар итмәү алар белән шаярырга ярамый 4. Үзен күтәренке күңелле тоту, җор теллелек күрсәтү 5. Берәр кеше белән булышу, аңа … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җанлыклы — күч. Тере, хәрәкәтчән; эштә, хәрәкәттә җитез, эш белән янып яши торган. Эчке дөньясы, көчле хисләре чагылып торган (күзләр тур.) 3. күч. Тәэсир итүчән, уй фикер уята, башкаларны тарта, активлаштыра торган. Бик күпләрнең актив катнашы белән,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
формаль — с. 1. Рәсми, законлы; форма (6) буенча эшләнгән 2. Форманы гына саклаган, чын хәл белән исәпләшми эшләнгән, формализм (1) белән сугарылган. Форма өчен генә булган, ясалма 3. Формализм (2) идеяләре белән сугарылган; эчтәлектән аерып, формага гына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ясау — 1. Нин. б. әйбер эшләү, нәр. б. җитештерү 2. Нәр. б. оештыру, үткәрү өмә я. 3. Берәр затны яки нәрсәне нин. б. башка бер хәлгә китерү, әйләндерү, берәр төрле итеп тәрбияләп чыгару кибетче ясау. Төсен, формасын, кыяфәтен яки гомумән эчтәлеген дә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Повчин (Житковичский район) — Деревня Повчин белор. Поўчын Страна БелоруссияБе … Википедия
